Dopiero pod koniec XVI wieku ziemniaki pojawiły się w Europie
(odpowiedzialni są za to Hiszpanie, którzy około roku 1570 powrócili do
kraju po podbiciu terytorium Inków), ale w Andach uprawiano je już około
8 tysięcy lat temu. W XIX wieku stały się one jednym z podstawowych
składników diety Europejczyków. Sprowadzenie ziemniaków do Polski
przypisuje się królowi Janowi III Sobieskiemu, po wygranej bitwie
wiedeńskiej. Dziś ziemniaki często goszczą na naszych stołach i to pod
wieloma różnymi postaciami, są bowiem dostępne (i tanie) cały rok, a ich
przygotowanie, przynajmniej w najprostszej formie, nie wymaga zbyt
wiele wysiłku i kulinarnych umiejętności. Odmiany dostępne na polskim
rynku różnią się kształtem, kolorem, smakiem i zapachem; są mięsiste
albo mączyste, duże albo małe, białe albo żółte, niektóre bardziej
nadają się na sałatkę, inne na puree lub na pyzy, jeszcze inne do
gotowania, pieczenia albo na frytki.
(zdjęcie) Ziemniaki, w 100 gramach, dostarczają około 70-80 kalorii (kcal),
z czego większość pochodzi z węglowodanów (a dokładniej - skrobi).
Ziemniaki zawierają od 1,5 do 3 gramów błonnika. Ziemniaki są bogatym
źródłem węglowodanów - stąd przyjęło się, że ich jedzenie nie służy
utrzymaniu szczupłej sylwetki, mają one powodować przybieranie na wadze
etc. Jest to jednak błąd. Ziemniaki faktycznie dostarczają dużych ilości
skrobi, ale same w sobie tuczące nie są. Dopiero w połączeniu
z tłuszczem powodują odkładanie się tkanki tłuszczowej, jednakże to samo
dotyczy ryżu czy makaronów. Białko zawarte w ziemniakach nie jest pełnowartościowe (nie zawiera kompletu
aminokwasów egzogennych) ale posiada dość dużą wartość biologiczną.
Warto wspomnieć, że ziemniaki zawierają wręcz śladowe ilości tłuszczu.
Ziemniaki, w połączeniu np. z warzywami czy chudym mięsem, są nie tylko
dietetyczne, ale również bardzo zdrowe, gdyż są prawdziwą skarbnicą witamin
i mikroelementów. Ziemniaki dostarczają stosunkowo duże ilości witamin:
B1, PP, B5, B6, C, są również źródłem składników mineralnych: potasu,
magnezu, fosforu, żelaza, miedzi, manganu i cynku. Tym samym, ziemniaki
min.:
- obniżają ciśnienie
- regulują pracę układu pokarmowego, w tym również jelit
- pomagają usunąć nadmiar wody z organizmu
- poprawiają stan skóry
- wspomagają wzrok
- usprawniają proces krzepnięcia krwi
- redukują stres itd.
Mąka ziemniaczana oraz same ziemniaki z powodzeniem wykorzystywane są
do przygotowywania potraw dla osób będących na diecie bezglutenowej
(czyli min. chorujących na celiakię).
| Składnik | Zawartość w 100 [g] |
|---|
| Kalorie (wartość energetyczna) |
77 kcal / 322 kJ |
| Białko |
2,02 g |
| Tłuszcz ogółem |
0,09 g |
| Kwasy tłuszczowe
nasycone |
0,026 g |
| Kwasy tłuszczowe
jednonienasycone |
0,002 g |
| Kwasy tłuszczowe
wielonienasycone |
0,043 g |
| Kwasy tłuszczowe
omega-3 |
0,010 g
|
| Kwasy tłuszczowe
omega-6 |
0,026 g
|
| Węglowodany |
17,47 g |
| Błonnik pokarmowy |
2,2 g |
| Witamina A |
2 I.U. |
| Witamina D |
0 I.U. |
| Witamina E |
0,01 mg
|
| Witamina K1 |
1,9 µg |
| Witamina C |
19,7 mg |
| Witamina B1 |
0,080 mg |
| Witamina B2 |
0,032 mg |
| Witamina B3 (PP) |
1,054 mg |
| Witamina B6 |
0,295 mg |
| Witamina B9 (kwas foliowy) |
16 µg |
| Witamina B12 |
0 µg |
| Witamina B5 (kwas pantotenowy) |
0,296 mg |
| Wapń |
12 mg |
| Żelazo |
0,78 mg |
| Magnez |
23 mg |
| Fosfor |
57 mg |
| Potas |
421 mg |
| Sód |
6 mg |
| Cynk |
0,29 mg |
| Miedź |
0,12 mg |
| Mangan |
0,15 mg |
| Selen |
0,3 µg |
| Fluor |
~ |
| Cholesterol |
0 mg |
| Fitosterole |
5 mg |
Zarejestrowanych jest około 10 tysięcy odmian ziemniaków. 129 odmian
znajduje się natomiast w Krajowym Rejestrze Polski. Najwięcej wśród nich
to odmiany jadalne. Jednym z kryteriów podziału odmian ziemniaków na
grupy jest termin ich zbioru. I tak, ziemniaki jadalne, dzielą się na:
- odmiany bardzo wczesne (np. Arielle, Berber, Flaming, Fresco, Ingrid, Irys, Justa, Karatop)
- odmiany wczesne (np. Augusta, Bellarosa, Bila, Carrera, Cyprian,
Eugenia, Gracja, Gwiazda, Hubal, Innovator, Lady Claire, Lady Florina, Latona, Oman, Owacja, Rosalind)
- odmiany średnio wczesne
(np. Ametyst, Andromeda, Asterix, Bartek, Benek, Etiuda, Finezja,
Folva, Irga, Jurata, Jutrzenka, Santé, Satina, Stasia, Tajfun, Tetyda,
Victoria)
- odmiany średnio późne (np. Cecile, Fianna, Jelly, Gustaw, Zeus)
- odmiany późne (np. Medea, Soplica)
Ziemniaki są popularnym daniem obiadowym. Oprócz wspomnianych tu frytek,
puree czy placków, nadają się również do przygotowania np. klusek (to
min. tzw. kluski ślaskie
czy cepeliny, czyli podłużne kluski z mięsnym nadzieniem), kopytek
i pyz. Pokrojone w kawałki dodaje się natomiast nie tylko do sałatek,
ale też i zup. Ziemniaczane puree nadaje się jako dodatek do czerwonego
barszczu.
Zawinięte w folię ziemniaki, obrane lub nie, można
również piec w piekarniku oraz grillować. Gotowane w łupinie to tzw.
ziemniaki w mundurkach.
Placki ziemniaczane mogą być podawane
zarówno ze śmietaną, mięsem, cebulą etc., jak i jogurtowymi czy
śmietanowymi sosami o słodkim smaku, z dodatkiem owoców itd.
Do ziemniaczanego puree, by trochę urozmaicić posiłek je zawierający,
można dodać min. gniecioną marchewkę, czosnek, zioła, czy nawet tarty
miąższ kokosa.
Ziemniaki gotowane na parze lub w mundurkach są
najzdrowsze, ponieważ nie tracą dużych ilości minerałów i witamin.
Zaleca się, aby ziemniaki były gotowane w mundurkach przez ok. 15-20
minut w osolonej wodzie.
Ziemniaki otwierają przed nami
nieograniczone możliwości w zakresie ich kulinarnej obróbki. Pasują do
naprawdę wszystkiego, można jeść je same lub jako dodatek do innych dań,
kroić na różne kształty i podawać w różnej formie... Jedyne granice to
nasza własna wyobraźnia.
Ciekawostki o ziemniakach
→ rok 2008 został ogłoszony przez ONZ Rokiem Ziemniaka
→
pomniki ziemniaka znajdują się min. w słowackim mieście Sencur, w Idaho
w Stanach Zjednoczonych (w Muzeum Ziemniaka), w miejscowości Ananova
w Chorwacji, w Prinzendorf w Austrii, w Polsce - w Biesiekierzu oraz
Poznaniu
→ ziemniaki nazywa się również, w zależności od gwary czy
dialektu, barabolami, komperami, bulbami, kartoflami, perkami, pyrami,
swapkami, bulwami oraz grulami
→ największym producentem ziemniaków
na świecie są Chiny (produkuje się tam ponad 80 mln ton rocznie,
w Polsce - około 8 mln ton)
→ człowiek zjada statystycznie 33 kilogramy ziemniaków rocznie
→ w Peru utworzono największy na świecie bank genów ziemniaka. Znajduje się w nim ponad 10 tysięcy odmian tego warzywa
→
duże ubytki witaminy C w ziemniakach mogą występować wskutek
przechowywania ich zimą w nieodpowiednich warunkach. Straty te mogą
wynieść nawet 75% pierwotnego zawartości tej witaminy
→ w Europie XVII-XVIII wieku ziemniaki były traktowane jako rośliny ozdobne
→
glikoalkaloid - solanina może powodować poważne zatrucia pokarmowe,
wykazuje też działanie rakotwórcze, skoncentrowana jest ona głównie
w zewnętrznych częściach bulwy w pobliżu oczek, jej największe stężenie
obserwuje się w ziemniakach niedojrzałych i pozieleniałych
→ ziemniaki wykorzystuje się do produkcji spirytusu
(źródło i ewentualnie więcej - TUTAJ)
