Dopiero pod koniec XVI wieku ziemniaki pojawiły się w Europie (odpowiedzialni są za to Hiszpanie, którzy około roku 1570 powrócili do kraju po podbiciu terytorium Inków), ale w Andach uprawiano je już około 8 tysięcy lat temu. W XIX wieku stały się one jednym z podstawowych składników diety Europejczyków. Sprowadzenie ziemniaków do Polski przypisuje się królowi Janowi III Sobieskiemu, po wygranej bitwie wiedeńskiej. Dziś ziemniaki często goszczą na naszych stołach i to pod wieloma różnymi postaciami, są bowiem dostępne (i tanie) cały rok, a ich przygotowanie, przynajmniej w najprostszej formie, nie wymaga zbyt wiele wysiłku i kulinarnych umiejętności. Odmiany dostępne na polskim rynku różnią się kształtem, kolorem, smakiem i zapachem; są mięsiste albo mączyste, duże albo małe, białe albo żółte, niektóre bardziej nadają się na sałatkę, inne na puree lub na pyzy, jeszcze inne do gotowania, pieczenia albo na frytki.
Ziemniaki, w 100 gramach, dostarczają około 70-80 kalorii (kcal),
z czego większość pochodzi z węglowodanów (a dokładniej - skrobi).
Ziemniaki zawierają od 1,5 do 3 gramów błonnika. Ziemniaki są bogatym
źródłem węglowodanów - stąd przyjęło się, że ich jedzenie nie służy
utrzymaniu szczupłej sylwetki, mają one powodować przybieranie na wadze
etc. Jest to jednak błąd. Ziemniaki faktycznie dostarczają dużych ilości
skrobi, ale same w sobie tuczące nie są. Dopiero w połączeniu
z tłuszczem powodują odkładanie się tkanki tłuszczowej, jednakże to samo
dotyczy ryżu czy makaronów. Białko zawarte w ziemniakach nie jest pełnowartościowe (nie zawiera kompletu
aminokwasów egzogennych) ale posiada dość dużą wartość biologiczną.
Warto wspomnieć, że ziemniaki zawierają wręcz śladowe ilości tłuszczu.
Ziemniaki, w połączeniu np. z warzywami czy chudym mięsem, są nie tylko
dietetyczne, ale również bardzo zdrowe, gdyż są prawdziwą skarbnicą witamin
i mikroelementów. Ziemniaki dostarczają stosunkowo duże ilości witamin:
B1, PP, B5, B6, C, są również źródłem składników mineralnych: potasu,
magnezu, fosforu, żelaza, miedzi, manganu i cynku. Tym samym, ziemniaki
min.:
- obniżają ciśnienie
- regulują pracę układu pokarmowego, w tym również jelit
- pomagają usunąć nadmiar wody z organizmu
- poprawiają stan skóry
- wspomagają wzrok
- usprawniają proces krzepnięcia krwi
- redukują stres itd.
Mąka ziemniaczana oraz same ziemniaki z powodzeniem wykorzystywane są
do przygotowywania potraw dla osób będących na diecie bezglutenowej
(czyli min. chorujących na celiakię).
| Składnik | Zawartość w 100 [g] |
|---|---|
| Kalorie (wartość energetyczna) | 77 kcal / 322 kJ |
| Białko | 2,02 g |
| Tłuszcz ogółem | 0,09 g |
| Kwasy tłuszczowe nasycone | 0,026 g |
| Kwasy tłuszczowe jednonienasycone | 0,002 g |
| Kwasy tłuszczowe wielonienasycone | 0,043 g |
| Kwasy tłuszczowe omega-3 | 0,010 g |
| Kwasy tłuszczowe omega-6 | 0,026 g |
| Węglowodany | 17,47 g |
| Błonnik pokarmowy | 2,2 g |
| Witamina A | 2 I.U. |
| Witamina D | 0 I.U. |
| Witamina E | 0,01 mg |
| Witamina K1 | 1,9 µg |
| Witamina C | 19,7 mg |
| Witamina B1 | 0,080 mg |
| Witamina B2 | 0,032 mg |
| Witamina B3 (PP) | 1,054 mg |
| Witamina B6 | 0,295 mg |
| Witamina B9 (kwas foliowy) | 16 µg |
| Witamina B12 | 0 µg |
| Witamina B5 (kwas pantotenowy) | 0,296 mg |
| Wapń | 12 mg |
| Żelazo | 0,78 mg |
| Magnez | 23 mg |
| Fosfor | 57 mg |
| Potas | 421 mg |
| Sód | 6 mg |
| Cynk | 0,29 mg |
| Miedź | 0,12 mg |
| Mangan | 0,15 mg |
| Selen | 0,3 µg |
| Fluor | ~ |
| Cholesterol | 0 mg |
| Fitosterole | 5 mg |
- odmiany bardzo wczesne (np. Arielle, Berber, Flaming, Fresco, Ingrid, Irys, Justa, Karatop)
- odmiany wczesne (np. Augusta, Bellarosa, Bila, Carrera, Cyprian,
Eugenia, Gracja, Gwiazda, Hubal, Innovator, Lady Claire, Lady Florina, Latona, Oman, Owacja, Rosalind)
- odmiany średnio wczesne (np. Ametyst, Andromeda, Asterix, Bartek, Benek, Etiuda, Finezja, Folva, Irga, Jurata, Jutrzenka, Santé, Satina, Stasia, Tajfun, Tetyda, Victoria)
- odmiany średnio późne (np. Cecile, Fianna, Jelly, Gustaw, Zeus)
- odmiany późne (np. Medea, Soplica)
Zawinięte w folię ziemniaki, obrane lub nie, można również piec w piekarniku oraz grillować. Gotowane w łupinie to tzw. ziemniaki w mundurkach.
Placki ziemniaczane mogą być podawane zarówno ze śmietaną, mięsem, cebulą etc., jak i jogurtowymi czy śmietanowymi sosami o słodkim smaku, z dodatkiem owoców itd.
Do ziemniaczanego puree, by trochę urozmaicić posiłek je zawierający, można dodać min. gniecioną marchewkę, czosnek, zioła, czy nawet tarty miąższ kokosa.
Ziemniaki gotowane na parze lub w mundurkach są najzdrowsze, ponieważ nie tracą dużych ilości minerałów i witamin. Zaleca się, aby ziemniaki były gotowane w mundurkach przez ok. 15-20 minut w osolonej wodzie.
Ziemniaki otwierają przed nami nieograniczone możliwości w zakresie ich kulinarnej obróbki. Pasują do naprawdę wszystkiego, można jeść je same lub jako dodatek do innych dań, kroić na różne kształty i podawać w różnej formie... Jedyne granice to nasza własna wyobraźnia.
→ pomniki ziemniaka znajdują się min. w słowackim mieście Sencur, w Idaho w Stanach Zjednoczonych (w Muzeum Ziemniaka), w miejscowości Ananova w Chorwacji, w Prinzendorf w Austrii, w Polsce - w Biesiekierzu oraz Poznaniu
→ ziemniaki nazywa się również, w zależności od gwary czy dialektu, barabolami, komperami, bulbami, kartoflami, perkami, pyrami, swapkami, bulwami oraz grulami
→ największym producentem ziemniaków na świecie są Chiny (produkuje się tam ponad 80 mln ton rocznie, w Polsce - około 8 mln ton)
→ człowiek zjada statystycznie 33 kilogramy ziemniaków rocznie
→ w Peru utworzono największy na świecie bank genów ziemniaka. Znajduje się w nim ponad 10 tysięcy odmian tego warzywa
→ duże ubytki witaminy C w ziemniakach mogą występować wskutek przechowywania ich zimą w nieodpowiednich warunkach. Straty te mogą wynieść nawet 75% pierwotnego zawartości tej witaminy
→ w Europie XVII-XVIII wieku ziemniaki były traktowane jako rośliny ozdobne
→ glikoalkaloid - solanina może powodować poważne zatrucia pokarmowe, wykazuje też działanie rakotwórcze, skoncentrowana jest ona głównie w zewnętrznych częściach bulwy w pobliżu oczek, jej największe stężenie obserwuje się w ziemniakach niedojrzałych i pozieleniałych
→ ziemniaki wykorzystuje się do produkcji spirytusu
No comments:
Post a Comment